SEÇİLMİŞ BAZI AVRUPA ÜLKELERİNDEKİ HIV ENFEKSİYONU VE TÜBERKÜLOZUN İNSİDANSLARININ İSTATİSTİKSEL PROSES KONTROL YÖNTEMİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Abstract

İstatistiksel proses kontrol (İPK) bir sürecin verilerini incelemek için geliştirilen ve sürecin anlaşılmasını uygun hale getiren analiz yöntemidir (Stapenhurst, 2005). İPK grafikleri ile hastalıkların zaman içindeki seyri izlenerek, yükselme ve düşüş trendleri belirlenmekte ve bunun sonucunda kontrol çalışmalarına yön verilmektedir.HIV enfeksiyonu tüberküloz hastalığı için bilinen en önemli risk faktörlerinden biridir. HIV negatif kişilere göre tüberküloz hastalığı gelişme riskini 20-30 kat arttırmaktadır.Bu çalışmanın amacı, 1990-2016 yılları arasında seçilmiş bazı Avrupa ülkelerinde -İnsan Bağışıklık Yetmezlik Virüsü (Human Immunodeficiency Virus – HIV) enfeksiyonu- ve Tüberküloz (TB)’un kontrol altında olup olmadığının araştırılması, ayrıca kontrol dışına çıktığı yıllardaki HIV ve TB birlikteliğinin incelenmesidir. Ayrıca bu hastalıklarla seçilmiş OECD gelişmişlik kriterlerinin ilişkisinin araştırılmasıdır (OECD, 2019).Çalışma kapsamımızdaki seçilmiş bazı Avrupa ülkelerinin yıllar bazında HIV ve TB seyrinin İPK ile incelendiği çalışmamızda, Dünya Sağlık Örgütü (World Health Organization - WHO) ve Birleşmiş Milletler HIV / AIDS programı (The Joint United Nations Programme on HIV/AIDS - UNAIDS) veri tabanlarından 1990 ve 2016 yılları arasındaki HIV ve TB insidans verileri alınmıştır (WHO Regional Office for Europe, 2018; AIDSinfo | UNAIDS, 2018). Avrupa ülkelerinin yarıyıl popülasyonları WHO veri tabanından alınmıştır (WHO Regional Office for Europe, 2018). Çalışmaya alınan Avrupa ülkeleri, Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölgesi sınıflandırmasına dayanılarak seçilmiştir.Çalışmamızda Fransa, İngiltere, Almanya, İspanya ve İtalya gibi Batı Avrupa ülkelerinde HIV ve TB’nin kontrol altına alındığını saptadık. Macaristan, Polonya ve Türkiye gibi Merkez Avrupa ülkelerinde ise TB kontrol altında iken, HIV kontrol dışındadır. Doğu Avrupa ülkelerini temsil eden Ukrayna’da ise her iki enfeksiyon da kontrol dışındadır.HIV’in kontrol altına alınmasına etki eden faktörler açısından bir değerlendirme yapıldığında, ülkeler arasında epidemiyolojik ve HIV bakım kaskadı açısından farklılıklar olduğu dikkati çekmektedir. Özellikle HIV enfeksiyonunu kontrol altına alma çalışmaları için politikalar oluşturulurken, bu enfeksiyonu kontrol altına almış olan ülkelerin politikaları da gözden geçirilmelidir.Anahtar Kelimeler: İstatistiksel Proses Kontrol Grafikleri (İPK), HIV, Tüberküloz (TB), Laney P Kontrol Grafiği