Trombositten zengin fibrin'in blok, ezilmiş ve doğranmış kıkırdağa etkisi / Effect of platelet rich fibrin on block, crushed anddiced cartilage

Abstract

Giriş: Burun ameliyatlarında; burun iskeletindeki zayıflık, burunda çeşitli bölgelerde meydana gelen kontur deformiteleri ve düzensizliklerde otolog kıkırdak greftleri ideal greft materyali olarak kullanılmaktadır. Literatürde kıkırdakların blok halinde kullanılması, küp şeklinde doğranması ve ezilmesi gibi çeşitli yöntemler tarif edilmiştir. Ancak her yöntemin kendine özgü avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Otolog kıkırdak greftlerinin canlılığını ve kalıcığını artırmak, rezorbsiyonunu önlemek, alıcı alanda dağılmasını ve migrasyonunu azaltmak için çeşitli prosedürler uygulanmıştır. Ancak, literatürde bahsi geçen uygulamalar günümüzde olası risk ve problemlere nihai anlamda çözüm getirememiştir. Bu çalışma ile; biyolojik bir doku ürünü olan trombositten zengin fibrin (TZF)'in otolog kıkırdak greftleri üzerindeki potansiyel etkilerinin incelenmesi, farklı formlardaki otolog kıkırdak greftleri ile en uygun kombinasyonunun bulunması ve bu sürecin biyolojik ve fizyolojik mekanizmalarının aydınlatılmaya çalışılması amaçlanmıştır. Yöntem: Çalışmada ortalama ağırlığı 3000 g (2500 g - 3500 g) olan 24 adet 4-6 aylık Yeni Zelanda tavşanı kullanılmıştır. Her deneğin tek kulağından alınan otolog kıkırdak greftleri blok, ezilmiş ve doğranmış kıkırdak şeklinde altı gruba ayrılmıştır. Blok, ezilmiş ve doğranmış kıkırdaklar kontrol grubuna, TZF ile kombine edilen blok, ezilmiş ve doğranmış kıkırdaklar ise çalışma grubuna dahil edilmiştir. Tavşan venöz kanından santrifüj yoluyla elde edilen, standardizasyonu ve eşit dağılımı sağlanan TZF ile kombine edilen otolog kıkırdak greftleri, kontrol grubu ile karşılıklı olarak deneklerin sırtında paraspinal alanda birbirinden eşit uzaklıklarda subkütan ceplere implante edilmişlerdir. 8 hafta sonra implante edilen subkütan ceplerden çıkartılan otolog kıkırdak greftleri ve TZF ile kombinasyon ürünleri histopatolojik, immünohistokimyasal ve biyokimyasal incelemeye alınmışlardır. Kıkırdak dokularının canlılık, proliferasyon ve kondrojenez özelliklerine bakılmıştır. Kıkırdak matriks molekülleri, kollajen ve elastik lif yapıları incelenmiştir. Hücre dışı moleküller ve büyüme faktörlerinin biyobelirteçleri değerlendirilmiştir. Bu konuda gruplar arası çalışması daha önce yapılmamış olan anjiyojenez, oksidatif stres ve apoptoz belirteçleri incelenmiştir. Verilerin analizi için IBM SPSS Statistics 26.0 programı kullanılmıştır. Tanımlayıcı bulgular için veriler ortalama ve standart sapma olarak verilmiştir. Tek yönlü Anova testi kullanılmıştır. Varyans homojenliği Levene testi ile kontrol edilmiştir. Farklılıkları belirlemek üzere tamamlayıcı post-hoc analizi olarak Tukey ve Games-Howell testleri kullanılmıştır. İstatistiksel anlamlılık düzeyi p<0,05 olarak belirlenmiştir. Bulgular: Çalışmamızın biyokimyasal analizleri doğrultusunda ELISA ile yapılan ölçümlerde STK-18 M30, TOS ve OSI parametrelerinin düzeylerinin TZF ile kombine edilmiş doğranmış, blok ve ezilmiş kıkırdak gruplarında kontrollerine kıyasla istatistiksel olarak anlamlı derecede daha düşük olduğu, HPR, VEGF, GAG, TGF-β1, bFGF, HIF-1α, PDGF, COMP, TAS ve EGF parametrelerinin ise düzeylerinin sırasıyla kontrol doğranmış , blok ve ezilmiş kıkırdak gruplarına kıyasla istatistiksel olarak anlamlı derecede daha yüksek olduğu gösterilmiştir (p < 0,001, p < 0,01, p < 0,01). Histopatolojik ve immünohistokimyasal inceleme bulgularına göre TZF ile kombine edilmiş doğranmış ve blok kıkırdak gruplarında, periferik proliferasyon alanlarının yoğun izlendiği, kollajen, elastik lif ve kıkırdak ESM proteoglikan miktarının daha fazla olduğu görülmüştür. Kontrol ezilmiş kıkırdak grubu kesitlerinde ise belirgin histopatolojik değişikliklerin olduğu, hücre sağ kalımının azaldığı, kıkırdak dokuda yüksek düzeyde dejenerasyonun ve matriks hasarının meydana geldiği, bunun yerini fibrotik bağ dokusu ve kemikleşmenin aldığı izlenmiştir. Grup içi karşılaştırmalarda hem TZF ile kombine edilen gruplarda hem de kontrol gruplarında otolog doğranmış kıkırdak greftleri ve blok kıkırdak greftlerinin, otolog ezilmiş kıkırdak greftlerine göre hücre sağ kalımlarının daha iyi olduğu, dejenerasyon oranlarının daha az olduğu ve kıkırdak ESM matriks bileşenleri yönünden daha zengin oldukları gösterilmiştir. Sonuç: Çalışmamızdan elde edilen sonuçlara göre, TZF'nin otolog kıkırdak greftlerinde canlılık, hücre sağ kalımı ve hücre proliferasyonu gibi süreçlerde olumlu etkilerinin görüldüğü, anjiyojenezde etkin rol alan faktörlerin düzeylerini artırdığı, kıkırdak dokusu ESM molekülleri üzerinde düzenleyici rol aldığı ve incelenen süre aralığında enflamasyonu azalttığı gösterilmiştir. TZF'nin doku rejenerasyonu için destekleyici görevi gören, büyüme faktörlerini ve kök hücreleri bir arada tutan, doğal yollarla meydana gelmiş fibrin yapı iskeletinin; büyüme faktörleri ve sitokinleri yavaş ve kontrollü olarak salınımının bu sürece önemli ölçüde katkı yaptığını düşünmekteyiz. Aynı zamanda TZF'nin daha önce otolog kıkırdak greftleri üzerinde incelenmemiş olan oksidatif stres belirteçleri ve apoptotik süreçte hücre sağ kalımı lehine görev üstlendiğini düşünmekteyiz. Bu çalışma ile otolog, aşırı duyarlılık reaksiyonuna sahip olmayan, enfeksiyon riski az, jelatinöz ve membranöz yapısı sayesinde kıkırdak greftlerinin bir arada form oluşturmasına yardımcı olabilecek ve olası migrasyon problemlerini en aza indirebilecek, düşük maliyetli ve hızlı elde edilebilir biyolojik bir doku ürünü olan TZF'nin burun ameliyatlarında olası komplikasyonların en aza indirilebilmesi ve daha öngörülebilir sonuçlar elde edilebilmesi için uygun endikasyonlarda doğranmış ve blok kıkırdak greftlerinin TZF ile birlikte başarılı bir şekilde kullanılabileceğini düşünüyoruz.