Tedaviye Uyum: Kavramsal Bir Değerlendirme

Abstract

ÖZETTedavi uyumuna dair literatürde -compliance-, -adherence- ve -concordance- gibi farklı kavramlar kullanılmaktadır. İngilizce literatürde söz konusu kavramlarda görülen değişimin hastahekim ilişkisinin yapısındaki farklılaşmaya bağlı olduğu bildirilmektedir. Bu konuda farklı terimlerin bulunması nedeniyle karmaşıklık yaşanmakta kavramın nitelik ve nicelik olarak kapsamı hususunda muğlaklık bulunmaktadır. Türkçe literatür değerlendirildiğinde ise bu terimler arasında anlam farkı gözetilmeksizin tümünün uyum ve uyunç kelimeleriyle karşılandığı görülmektedir. Bu çalışmanın amacı literatürümüzde tedavi uyumu konusundaki kavramsal çerçeveyi değerlendirmektir. Bu amaçla öncelikle bahsedilen kavramlar arasındaki farklılıklar ortaya konulmuş ve bu kavramlardaki hasta hekim ilişkisi, sunulan mevcut modeller ışığında incelenmiştir. Türkçe literatürde uyum kavramının kullanımı incelendiğinde de mevcut kavramsal tartışmanın literatürümüze henüz yansımadığı görülmüştür. Bu bağlamda öncelikle Türkiye-de mevcut hasta-hekim ilişkisinin gözden geçirilmesi yoluyla bu kavramsal çerçevenin çizilmesi gerekmektedir. Bununla birlikte hasta-hekim ilişkisine yönelik ülkemizde yapılmış sınırlı sayıdaki çalışmaya dayanarak tek tip bir hasta-hekim ilişkisinin mevcudiyetinden bahsedebilmenin mümkün olmadığı görülmüştür. Sonuç olarak hasta-hekim ilişkisinin uyumsuzluğa yol açan etmenlerden biri olmanın ötesinde, bu kavramı şekillendiren temel dinamiklerden biri olduğu görünmektedir. Hasta-hekim ilişkisine dair sunulan modeller bağlamında bakıldığında, paternalistik bir ilişkiyi yansıtan -compliance- kavramı için -tedaviye bağlılık-, bilgilendirici bir hasta-hekim ilişkisinde ortaya çıkan -adherence- kavramına karşılık -uyum- ve müzakereci bir ilişkiyi vurgulayan -concordance- kavramı için -tedavide iş birliği- ifadelerinin literatürümüz için kullanımı önerilebilir.